„Ustawa rządowa” z 1791 roku stanowiła przełom w dziejach ustroju Rzeczypospolitej. Likwidowała dotychczasowy ustrój mieszany i wprowadzała monarchię konstytucyjną opartą na oświeceniowych zasadach zwierzchnictwa narodu i trójpodziału władzy. Konstytucja 3 Maja jest wyjątkowa, ale nie tylko dlatego, że druga na świecie i pierwsza w Europie, ale przede wszystkim dlatego, że mimo fatalnej dla Rzeczypospolitej sytuacji politycznej i militarnej powstała jako przemyślany początek zmian! Była wyrazem wiary, determinacji i nadziei na zachowanie wolności.
7 września 1789 roku, obradujący od roku Sejm, który przeszedł do historii pod nazwą Sejmu Wielkiego, powołał jedenastoosobową komisję do „Ułożenia Projektów Formy Rządów” pod kierownictwem Ignacego Potockiego. Prace nad reformą ustroju posuwały się bardzo powoli, ponieważ zmiany, które zamierzano wprowadzić, dotyczyły wielu aspektów życia politycznego i społecznego Rzeczypospolitej.
2 sierpnia 1790 roku komisja przedstawiła Sejmowi ogromny, bo zawierający 689 artykułów, „Projekt do reformy rządów”. Dyskusje nad projektem przedłużały się, dlatego postanowiono, że posłowie zachowają swoje mandaty na kolejne dwa lata, a jesienią sejmiki wybiorą kolejny komplet posłów. W efekcie od listopada 1790 roku Sejm obradował w podwojonym składzie. W marcu 1791 roku uchwalono ustawy o sejmikach i miastach królewskich.
3 maja w przyspieszonym trybie - w celu zaskoczenia chwilowo nieobecnych w Warszawie przeciwników – uchwalono „Ustawę rządową”, która zmieniała ustrój władzy państwowej w Rzeczypospolitej. Autorami konstytucji byli m.in. król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. Ustawa zmieniała w sposób zasadniczy ustrój państwa znosząc przywileje szlacheckie, liberum veto, konfederacje, wolną elekcję i dominującą pozycję oligarchii magnackiej. Uchwalenie konstytucji, ze względu na opór konserwatywnej części posłów i senatorów oraz dyplomatów mocarstw ościennych: Rosji, Austrii i Prus, zostało przeprowadzone w drodze swoistego zamachu stanu, co dało jej przeciwnikom pretekst do podważania jej legalności.
My dziś wspominamy jej uchwalenie jako wydarzenie bez precedensu. „Ojczyzna nasza jest ocalona. Swobody nasze zabezpieczone. Jesteśmy odtąd narodem wolnym i niepodległym” – ogłaszali z dumą w wydanym 7 maja 1791 roku uniwersale sygnatariusze konstytucji. Konstytucja 3 Maja była dla Polaków symbolem wolności, suwerenności i dumy narodowej i tak też ją wspominamy i dzisiaj.